Basitten Karmaşığa Japon Şirketlerinin Yönetim Modelleri Üzerine

Uzun zamandır Japonya’ya ilişkin ekonomik veriler, ülkenin ve önde gelen şirketlerinin içinde bulunduğu durum Japonya’nın parlak günlerinin sonunu işaret etmekte.

Özellikle Japon şirketlerinin iş modelleri ve işletme yapısı çok farklı açılardan sorunlar içermekte. Bunun için çeşitli örnekler verilse de kendi gözlemlerimle önde gelen Japon şirketlerinin yönetim modellerini anlaşılır bir şekilde paylaşmayı düşündüm.

Örnekleme için ulaşım araçlarını seçtim. Şirketlerin yönetimi ile araçların yön bulması, ilerlemesi ve işleyişini kavramsal olarak eşledim. Kişisel olarak kesin doğrudur demiyorum, eğer tanımlama ve çözümlemede hatalar, eksiklikler görürseniz yorumlarınızla yön vermekten çekinmeyiniz.

Basitten karmaşığa, ulaşımda kullanılan araçlar ve karşılığı şirket yönetimleri.

1- Bisiklet: En düşük sermaye, en az taşıma kapasitesi. Tek kişiye bel bağlamış, büyüme potansiyeli düşük, sürdürülebilirliği ve uzak görüşlülüğü en alt seviyede olan işletme… Yeni doğmuş “Venture Capital” türevleri.

2- Balon: Görece düşük sermaye, az büyüme kapasitesi ancak iyi bir rüzgar okumayla, yakalanan rüzgarla yükseklere çıkma olasılığı. Yönetimi en güç olan, ilerleyiş yönü dış etkilere tamamen açık, kestirilemeyen, çok bilinmeyenli kaotik işletme. Bir çok açıdan küçük işletmelerin tamamı.

3- Otomobil: Bariz tek adam yönetimi. Avantajları ralli sürücüsü bulunduğunda çok hızlı karar alma ve yönelebilme… Ancak dezavantajları daha fazla. Sürücünün keyfiyeti, iş çevresini gözlemlemek amacıyla kullanılabilir araçların azlığı, benzer işletmelerin çokluğu ile trafiğe ve rekabete takılma ve yeni sürücü yetiştirememe durumu… Bariz örnek Suzuki. 85 yaşındaki Osamu Suzuki sonrası Suzuki’nin ne olacağını kestirmek çok güç.

4- Tren: İşlerin yoluna koyulması sonrası girilen rotada, makinist olsun ya da olmasın yolunu bulan işletme tipi. İlk yatırım ve iş planı kurulduktan sonra arkaya istenilen büyüklükte işletme eklemek olası. Önde ana bir üstlenici “lokomotif”, arkada katarlar, ağırlaştıkça ağırlaşan, çevikliği kalmayan ağır katarlar. Yavaş yavaş tüm grupta yavaşlama, ilk yoldan çıkmada tüm işlerin batması… İşleri rayına sokmak için bir kaç katardan fedakarlık etme gerekliliği… Örnek: Berbat haldeki Sony.

5- Uçak: Elde bin bir çeşit piyasa gözlem aracı olsa bile hava bozukken aletli uçuşa bağımlı olmak. Taşınan sorumluluğu pilotun tek başına omuzlayamaması, sezgilere yer olmaması. Pilotun ardında denetçilerin, yardımcıların, kumanda masasının olması. Birden çok destek olsa da ancak belirli bir rotada uçma zorunluluğu. Kısaca kurulların, emirlerin dışına çıkamama, uçağın hareket kabiliyetini tam anlamıyla kullanamama… Olası bir kazada tek isim altındaki işletme olmasından dolayı, havayolunun adının lekelenmesi. Yeniden diriliş şansının hemen hemen bitmesi. Örnek: Michael Woodford‘lu Olympus.

6- Gemi: Elde uçağınkine benzer bin bir çeşit piyasa gözlem aracı, hava sorunsuzken göz alabildiğince açık bir ufuk, taşınan sorumluluğu pilotun tek başına omuzlamaması, ardında denetçilerin, yardımcıların, kumanda masasının olması. Birden çok destek ile öncelikli bir rotada hareket imkanı; ancak havanın ve şartların gidişatına göre rotayı değiştirebilme esnekliğinin kaptanda olması… Batarsa tüm sorumluluğun kaptanda olması, şirketin ana gövdesinin az hasarla yola devam edebilirliği. Örnek: Carlos Ghosn sonrası Nissan.

Aklıma gelenler bunlar. Daha çok örnek eklemek mümkün ancak ben ne bir işletmeciyim, ne de bir analist. Gözlemlerim böyle…

Advertisement