Japonya’da Araba Satın Almak

6 yılı aşkın, görece uzunca bir süredir dünyanın toplu taşıma cenneti Tokyo’da yaşamış ve bu süre zarfında Tokyo’da en kötüsünden de olsa bisiklet dışında bir taşıtın ihtiyacını hissetmemiştim. Hatta Okinawa’ya yeni gelmiş bir arkadaşımın gelir gelmez kendisine araba aramaya başlamasına bir anlam veremeyip, “Başına bela mı arıyorsun?” diyerek de azarladığım zamanlar olmuştu, ta ki Okinawa’yı görünceye kadar… Ama, turist olarak gidip, gördüğünüz ve araç kiralayarak geçici çözümlerle üstesinden geldiğimiz bu ihtiyaç hissetmeme durumu, geçtiğimiz 2011 Mayıs ayında değişti…

Mayıs’ta ne oldu da ihtiyaç doğdu?

Kısaca eskilerin “Şark hizmeti” dediğine benzer bir iş değişikliği ile oldu bu karar değişikliği… Toplu taşımanın yetersiz olduğu ve hatta yer yer olmadığı bir dağ kasabasında buldum kendimi. Doğa cömert, her yer yemyeşil, akarsular, krater gölleri, çağlayanlar, dağ, taş ve daha niceleri Japonya’nın kuzeyinde Akita vilayetinin bu uzak madenci kasabasının etrafına serpili durumda… Altı ay kar altında olan ve havalar güzelken doğanın insanı yaşama sevincine boğduğu buraları görebilmek için bile en dandiğinden de olsa bir araba gerekli… (Dağlık olması ve çetin kış şartları nedeniyle buranın dandik araçları, Suzuki Alto 4WD türevi illa ki dört tekerlekten çekişli araçlar; belirtmeden geçmeyelim.)

Yine de itiraf etmeliyim ki, durumum vahim falan değildi. Hatta gayretliydim de… Hemen hemen 6 ay geçmiş ve hala daha araba almış değildim örneğin. Ama bu süre içinde araba almak ve almamak arasında çok kereler gidip, geldim…

İyi de neden? Yani neden ihtiyacın varken inat ediyorsun?

Japonya belki dünyanın en büyük ikinci otomobil pazarı ve belki de en çok motorlu araç üreten ülkesi ama Japonya’da sürücü belgesi almaktan tutun da, araç satın alma işlemlerine kadar, tek tek halledilmesi gereken öyle çok nokta var ki… İhtiyaç olsa bile bunlarla uğraşmamak için insan iki kere düşünüyor. Üstelik ikinci el arabalar 3000 Türk Lirası gibi gerçekten komik fiyatlarla satışta olsalar da…

Uzun süre bu şartlarda yaşanacaksa bu fiyata, bu angaryalar değer… Ama bir seneden daha az bir süre için onca zahmete girip, aracı satın aldıktan sonra Tokyo’ya dönmenin, Tokyo’da aldığınız ucuz aracı elde tutmaya çalışmanın ve hatta elden çıkarmanın maliyeti ve angaryası da bir o kadar fazla… Say say bitmiyor… Bunları Japon sürücü belgesi bulundruduğunuz varsayımıyla sıralıyorum… Elinizde ehliyet yoksa, şurada ayrıntılı irdeledik, merak edenler buyursunlar…

1- Park Yeri

Satın alma niyetindeyseniz önce adınıza kayıtlı bir park yeri olmalı. “Bu ne be!?” dediğinizi duyar gibiyim. Ancak, Japonya’da karayolları, sokaklar, kaldırımlar, boş araziler birer otopark değil. Aksine koymanızla başınıza bela alacak olduğunuz yerler. Bu nedenle aracı aldıktan sonra park edebileceğiniz kayıtlı bir nokta yoksa, araç da yok. Yani önce aracınız için bir ikametgah ilmuhaberi (Shako shomeishou) alacaksınız… Sonrasında araç satın alma karmaşasına başlayabilirsiniz…

Evinizde size ait ayrılmış bir park yeriniz yoksa, toplu otoparklara gitmek durumundasınız. Yakında varsa ne ala, ama yoksa otoparka kadar da yürüyeceksiniz tıpış tıpış. Arabanız için park yeri derken, aklınıza öyle boş bir arazi, istediğiniz gibi aracı bırakıp gidebileceğiniz bir yer beklemeyin. Giriş-çıkışı otomatik kapanlarla kontrol edilen, plakaya tahsis edilmiş ve yalnızca o araca mahsus bölümleri olan bir çeşit araba otelleri buralar. Fiyatları da “otelin konumuna” göre değişiyor. Aylık kirası 5000 JPY civarı olan yerler olduğu gibi, Tokyo’da Marunouchi’de gecelik 5000 JPY dolaylarında gezinenleri de var… Adınıza kayıtlı olmasa bile, aynı otoparklarda saatlik kullanıma açık bölümler de olabilir. Yine yerine göre Tokyo için saati, gündüz tarifesiyle en ucuz 100 JPY ile en pahalısı 600 JPY arasında dolanır. Gece daha ucuzdur.

Ayrıca, kiralamış olduğunuz evinizde otopark olması size kullanım hakkı vermiyor. Ekseriyetle otopark kiraya dahil değil ve ayrı bir fiyattan, ayrı bir sözleşme ile kiralanıyor. Yani müstakil evinizin otoparkı olsa bile, burayı isteyen bir başka şahıs kiralayabiliyor. Arkadaş oluyorsunuz sonra o insanlarla, sosyalleşmek için alın size bahane…

Bir de Tokyo’da ulaşımın trenle arabaya nazaran hızlı, rahat  ucuz ve yer yer otoyol gişeleri varışında 50 km’lik trafik tıkanıklığından uzak olması durumu var ki, bu durumda Tokyolular için araba sahibi olmanın anlamsızlığı daha bir aşikar olmakta… Kısaca Tokyo’da araba demek, hafta içi işe giderken kullanamadığınız bir oyuncağa, haftada en iyi ihtimalle 1-2 gün binip, işkence çekmek için üstüne para vermek demek…

2- Ne tür araçlar alınabilir?

“0” araçlar için zaten eliniz mahkum, önce yerel devlerin ağlarına düşeceksinizdir… Toyota, Nissan, Honda gibi üreticilerin satış noktalarında hem “0”, hem de bakımı yapılmış ikinci eller bulunmakta… Üstelik kayıt, bakım, sigorta gibi konularda yardımcı da oluyorlar… Ama küçük ikinci elciler kadar ucuzcu değiller…

Sonra, Tokyo dışında karın kışın çok olduğu bir yerdeyseniz, etrafınızdakiler “Aman 4×4 değilse alma!” diye tembihleyeceklerdir. Kendileri o şartlarda araç kullanıyorlar ve burada kazaya karışmak en istemeyecekleri şeydir… O amcaları can kulağıyla dinleyin…

Bir de alınabilecekler arasında eş dosttan bedavaya alabilecek olduğunuz araçlar var. Ulaşımın pahalı olduğu bir yerde, gerçekten ya bedavalar ya da anlamsız ucuzlar… Aylık maaşınızın yarısından az bir paraya, 10-12 yaşında, anormal derecede bakımlı, az kilometre yapmış bir Honda Accord falan alabilirsiniz. Nedeni tamamen duygusal. Aracın gelmiş olan muayenesi… Ya da iki senede bir ödenmesi gereken vergi dışı haraç!

3- Ne kadar vergi veririz şimdi alırken, binerken?

“0” da olsa, ikinci el de olsa, burada seçecek olduğunuz araç, gelecekte yapacak olduğunuz harcamalara ışık tutmakta.

Her hangi bir aracın ilk satın alımı sırasında ödenecek olan tek seferlik “alım-satım vergisi” (araç (kasko) değerinin % 5’i) ve “ağırlık vergisi” (2000cc için 60000 JPY, 2000cc üstü için 75000 JPY civarı) dışında, yılda bir kere Mayıs ayında ödenen motorlu taşıtlar vergisi var. Bu vergiler aracın motor hacmiyle doğru orantılı bir ilişki içinde… Bu vergilere göre araçların plaka renkleri, plaka numaraları da değişmekte… İkinci el ararken plakalara da bakmakta fayda var yani…

4- Zorunlu araç muayenesi, sigortası var dediler; geldik!

Motorlu taşıt vergilerinden başka, araçların derli toplu, temiz, düzenli ve verimli şekilde işler halde tutabilmek için düzenli bakımlar gerekiyor. Bu düzenli bakım, ya da bilinen adıyla “şaken”, “0” alınmış araçlarda 3. yıl sonunda başlayıp, 2 yılda bir tekrarlanan etraflı kontroller. Oto servislerde yapılan bu kontroller sonunda, araçta değişmesi gerelen parçalar varsa değişiklik –araç sahibinin isteğine bırakılmadan– gerek duyulduğu an yapılmakta ve yeküne her parça eklenmekte… 3 yaşındaki yenice bir araç için hoşgeldin 100000 JPY civarı, 10-12 yaşına varmışlar için de nereden baksan hoşgeldin 150000 JPY cukka… Buna lastikler vb. sarf malzemeleri eklenince Şam’da kayısı!

Bu parayı bayılınca, kapandan kurtulduk sanmayın daha buna bir de zorunlu trafik sigortası (kyosei hoken) eklenecek… Bir de tamamen sizin paşa keyfinize bırakılmış kasko (jibaiseki hoken) da faturaya eklenince, Japon ekonomisine olan katkınızdan ötürü en gayretli gavur ödülü bile alabilirsiniz…

İşte bu nedenlerle arabaya ihtiyacınız olduğunda, vergisi, sigortası içinde günlüğü 8-10 bin JPY gibi bir paraya, yakışıklı bir araç kiralamak çok daha ucuz Tokyo, Osaka, Kyoto şartlarında…

Vay anasını bu kadar yazmak yerine, araba almaya gitseydim işlemler çoktan bitmişti…